Każdy z nas ma najczęściej około 10-20 znamion barwnikowych. Ich liczbę na obszarze ciała warunkują czynniki genetycznie, choć wiele zależy od czynników środowiskowych.
Znamiona powstają najczęściej na skutek ekspozycji na promieniowanie UV. Naturalnie z biegiem czasu mogą ciemnieć, inne z kolei jaśnieją. Niektóre rozwijają się już w życiu płodowym.
Znamiona, potocznie nazywane pieprzykami, dzielimy przede wszystkim na łagodne i dysplastyczne. Klasyczne nie stanowią powodu do zmartwień — są symetryczne, dobrze odgraniczone od reszty skóry, o jednolitej barwie.
Znamiona atypowe są z kolei większych rozmiarów, niesymetryczne, ich brzegi są nierównomierne, podobnie jak rozmieszczenie kolorów.
Mogą ulec transformacji w czerniaka, czyli rozwojowi w kierunku nowotworu złośliwego, bardzo niebezpiecznego raka skóry. Rozpoznanie czerniaka we wczesnej fazie zwiększa szansę na wyleczenie.
Ponadto oprócz znamion barwnikowych występują znamiona naskórkowe, wychodzące z gruczołów potowych, wychodzące z gruczołów łojowych, naczyniowe. Czasami mogą z nich wychodzić włosy.
Wiele osób decyduje się na chirurgiczne usunięcie znamion, choć najczęściej są to niezłośliwe zmiany. Warto wiedzieć, że ich zahaczenie może prowokować nowotwory skóry. Dużą skuteczność wykazuje także metoda laserowa. Wykonujemy następujące zabiegi:
Ze względu na typ zmiany skórnej wyróżnia się rodzaje znamion barwnikowych. Niektóre z nich nie stanowią żadnego powodu do zmartwień, choć każde znamię warto regularnie sprawdzać. Inne mogą niepokoić. Znamiona barwnikowe dzielimy na:
Jeśli u noworodka stwierdzono znamię wrodzone, wymaga ono możliwie najszybszej kontroli u lekarza dermatologa. Podobnie inne znamiona na skórze, w tym większe, należy w miarę możliwości oglądać i kontrolować ich zmiany. Niektóre warto sprawdzić zawczasu, ponieważ mogą zostać pomylone ze zmianami nowotworowymi — np. znamię błękitne.
Badanie znamienia to z jednej strony oględziny przez dermatologa, natomiast z drugiej, jeśli jest taka konieczność, to badanie dermatoskopowe. Badanie jest nieinwazyjne i pozwala z dużym zbliżeniem przyjrzeć się zmianie.
Należy mieć na uwadze, że w przypadku niepokojących zmian skórnych najlepszą decyzją jest ich chirurgiczne usunięcie. Następnie próbkę można poddać badaniu histopatologicznemu, które pozwoli zweryfikować, czy w obszarze znamienia zaczął rozwijać się czerniak.
Sygnały, które powinny niepokoić:
Jeśli masz liczne znamiona na skórze lub jesteś w grupie podwyższonego ryzyka, nie zwlekaj z wizytą w razie wystąpienia któregokolwiek z tych objawów. Zapraszamy na konsultację dermatologiczną i badanie dermatoskopowe.
Samodzielną profilaktykę znamion i innych zmian w strukturze skóry należy wykonywać co miesiąc. Oglądajmy regularnie wygląd pieprzyka, by upewnić się, że w obrębie znamienia nie zachodzą procesy nowotworowe. Należy pamiętać, że czerniak we wczesnym stadium jest w pełni wyleczalny.
Wiele osób zastanawia się, skąd się biorą znamiona. Większość pieprzyków (znamion) powstaje pod wpływem promieniowania ultrafioletowego. Tworzą się w okresie wczesnego dzieciństwa, w czasie dojrzewania, w ciąży, w trakcie terapii lekami immunosupresyjnymi, jednak głównie na skutek ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Istotne jest także podłoże genetyczne.
Znamiona wynikające z pracy komórek barwnikowych skóry mogą wystąpić w różnych lokalizacjach w obrębie skóry. Przykładowo znamię Spitz najczęściej pojawia się na twarzy lub na kończynach. Znamię Beckera z kolei — w obszarze barków lub ramion. Znamię Clarka występuje zwykle na tułowiu lub kończynach na granicy skórno-naskórkowej lub w skórze właściwej. Znamię Suttona może wystąpić w dowolnej lokalizacji. Barwnikowe znamiona na skórze pojawiają się na twarzy, na kończynach, na tułowiu, na plecach.
Szczególną uwagę należy zwracać na znamiona wrodzone. Mają one większą tendencję do przekształcania w raka skóry. Wymagają regularnej kontroli gołym okiem i częstych oględzin u lekarza dermatologa. Zaleca się usuwanie niektórych zmian — np. znamię błękitne warto usunąć, jeśli ogniska przekraczają 10 mm średnicy. Z kolei znamię Suttona zwykle ustępuje samoistnie, jednak może przekształcić się w czerniaka, dlatego tego typu znamiona należy kontrolować u dermatologa.
Szczególną uwagę na znamiona powinny zwracać osoby z grupy ryzyka. Tu zaliczamy osoby z licznymi piegami, tych, którzy łatwo ulegają poparzeniom słonecznym lub takiej sytuacji doświadczyli w dzieciństwie, miłośników solarium, osoby z atypowymi znamionami, spokrewnione z pacjentami chorymi na czerniaka, osoby o jasnej karnacji.
U dzieci, zwłaszcza we wczesnym dzieciństwie, znamiona w obrębie skóry najczęściej rosną wraz z wiekiem. Przykładowo znamię Spitz, które pojawia się zwykle przed 12 rokiem życia, szybko rośnie i jego rozmiar zwykle przekracza centymetr. U dorosłych znamiona mają stały rozmiar. Ilość i kolor znamion nie powinny ulegać zmianom.
Większość barwnikowych zmian skórnych jest łagodna. Na tym podłożu powstaje jedynie ok. 30% czerniaków — tylko w rzadkich przypadkach zmiany barwnikowe ulegają przekształceniu w nowotwór złośliwy. By jednak mieć pewność, że nie przeoczymy niepokojących sygnałów, warto regularnie oglądać znamiona i kontrolować ich stan. Przedstawiamy ABCDE czerniaka:
A — znamię stało się asymetryczne — znamiona barwnikowe zwykle mają regularny kształt,
B — jego brzegi są zgrubiałe czy poszarpane,
C — ma czerwony, czarny lub niejednolity kolor, jest w różnych odcieniach,
D — ma duży rozmiar,
E — ewoluuje i zmienia się.
Szczególnie niebezpieczne jest zapominanie o kremie z wysokim filtrem w przypadku osób, u których występują liczne barwnikowe zmiany skórne.
